ചരിത്രത്തിന്റെ മൗനങ്ങൾക്കുള്ളിലെ എം.ടി.യുടെ താളുകൾ

അഷ്‌റഫ് കാളത്തോട്

എം.ടി. വാസുദേവൻ നായരെക്കുറിച്ചുള്ള സാധാരണ സംവാദങ്ങൾ പലപ്പോഴും 'നാലുകെട്ടി'ന്റെയും 'രണ്ടാമൂഴ'ത്തിന്റെയും അതിരുകളിലാണ് അവസാനിക്കാറുള്ളത്. എന്നാൽ ആ അതിരുകൾക്കപ്പുറം എം.ടി.യെ ഒരു 'സാമൂഹിക ചരിത്രകാരനായ കലാകാരൻ' എന്ന നിലയിൽ കാണാനാണ് ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നത്. 

എം.ടി. എന്നത് ഒരു നോവലിസ്റ്റിന്റെ പേരല്ല; അത് ഒരു സമൂഹത്തിന്റെ ആന്തരിക പരിണാമങ്ങളെ അടയാളപ്പെടുത്തിയ കലാപരമായ ഒപ്പാണ്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ രചനകൾ കേരളത്തിന്റെ, പ്രത്യേകിച്ച് വള്ളുവനാടൻ ജീവിതത്തിന്റെ ആത്മാവ് പതിഞ്ഞ മൈക്രോഫിലിമുകളാണ്. 'നാലുകെട്ട്' വീടുകളുടെ കഥയല്ല, മറിച്ച് ഒരു സമൂഹത്തിന്റെ ആന്തരിക ഘർഷണങ്ങളുടെ നിശ്ശബ്ദ ശരീരശാസ്ത്രമാണ്. അവിടെ കഥാപാത്രങ്ങളുടെ സംഭാഷണങ്ങളേക്കാൾ പ്രധാനം അവരുടെ വർഗീയ മൗനങ്ങളും ലിംഗപരമായ മുഷിച്ചിലുകളുമാണ്. എം.ടി. ഒരു ശില്പിയെപ്പോലെ ആ മൗനങ്ങളെ കൊത്തിപ്പണിയുന്നു. അദ്ദേഹം എന്ത് പറയുന്നു എന്നതിനേക്കാൾ, എന്ത് പറയാതെ നിൽക്കുന്നു എന്നതാണ് ചരിത്രം.

എം.ടി.യുടെ ഏറ്റവും വലിയ വിപ്ലവം സംഭവിക്കുന്നത് പൗരാണിക കൃതികളുടെ വിമർശനാത്മകമായ പുനർവായനയിലാണ്. പലരും 'രണ്ടാമൂഴ'ത്തെ മഹാഭാരതത്തിന്റെ ഒരു പുനരാഖ്യാനമായി കാണുമ്പോൾ, എനിക്കത് ഒരു വിമർശനാത്മക ചരിത്ര പുനർവിചിന്തനമാണ്. ഇതിലെ ഭീമനോ 'വടക്കൻ വീരഗാഥ'യിലെ ചന്തുവോ കേവല പുരാണപാത്രങ്ങളല്ല; മറിച്ച് ശക്തിയുടെയും അധികാരത്തിന്റെയും രാഷ്ട്രീയത്തെ നമ്മുടെ സമകാലികതയുടെ പ്രിസത്തിലൂടെ വായിക്കാനുള്ള മാധ്യമങ്ങളാണ്. 

പുരാണങ്ങളിലെ ദൈവിക പരിവേഷം അഴിച്ചുവെച്ച്, അവയെ കേവല മനുഷ്യരുടെ പച്ചയായ പോരാട്ടങ്ങളാക്കി മാറ്റിയതിലൂടെ എം.ടി. മിത്തുകളെ ആധുനികവൽക്കരിച്ചു. ഭീമന്റെ വിയർപ്പിനും വേദനയ്ക്കും ചന്തുവിന്റെ ആത്മസംഘർഷങ്ങൾക്കും ചരിത്രപരമായ പുതിയ മാനങ്ങൾ നൽകാൻ അദ്ദേഹത്തിന് സാധിച്ചു.

സാഹിത്യത്തിലെന്ന പോലെ ചലച്ചിത്ര കലയിലും എം.ടി. ഒരു വിഗ്രഹഭഞ്ജകനായിരുന്നു. 1973-ൽ പുറത്തിറങ്ങിയ 'നിർമ്മാല്യം' മലയാള സിനിമയിലെ ഒരു ചരിത്ര വിസ്ഫോടനമാണ്. തകർന്നടിയുന്ന ഫ്യൂഡൽ വ്യവസ്ഥിതിയുടെയും പട്ടിണിയുടെയും ഇടയിൽ ശ്വാസം മുട്ടുന്ന വെളിച്ചപ്പാട്, വിശ്വാസവും യാഥാർത്ഥ്യവും തമ്മിലുള്ള സംഘട്ടനത്തിന്റെ വലിയ അടയാളമാണ്. 

ദേശീയ പുരസ്കാരം നേടിയ ഈ ചിത്രത്തിന്റെ ഒടുവിൽ വിഗ്രഹത്തിന് നേരെ തുപ്പുന്ന വെളിച്ചപ്പാട്, ഒരു കലാകാരന്റെ ഏറ്റവും തീക്ഷ്ണമായ രാഷ്ട്രീയ നിലപാടാണ്. 'പെരുന്തച്ചൻ' എന്ന കൃതിയും സിനിമയും കലാസമർപ്പണത്തിന്റെ ലളിതമായ കഥയല്ല; അത് സൃഷ്ടിപരമായ സ്വാതന്ത്ര്യവും സാമൂഹിക നിയന്ത്രണങ്ങളും തമ്മിലുള്ള അനിവാര്യമായ സംഘട്ടനമാണ്. കലാകാരന്റെ ശരീരത്തിലൂടെ കലയുടെ രാഷ്ട്രീയം പുറത്തേക്കുതള്ളപ്പെടുന്ന ഒരു ട്രാജിക് അലേഖ്യമാണത്.

എം.ടി.യുടെ ഭാഷ കേവലം കാവ്യാത്മകമല്ല, അതൊരു സാമൂഹിക ഡോക്യുമെന്റേഷൻ കൂടിയാണ്. വള്ളുവനാട്ടിലെ വൈവിധ്യമാർന്ന സംസാരശൈലികൾ, ജാതിപരമായ പ്രയോഗങ്ങൾ, നാലുകെട്ടിന്റെ അകത്തളങ്ങളിൽ മാത്രം ഒതുങ്ങിപ്പോയ സ്ത്രീകളുടെ ഭാഷ എന്നിവയെ അദ്ദേഹം സൂക്ഷ്മമായി രേഖപ്പെടുത്തുന്നു. ഇത് ഒരു സംസ്കാരത്തിന്റെ ശബ്ദശാസ്ത്രപരമായ സൂക്ഷ്മപടം സൃഷ്ടിക്കാനുള്ള ശ്രമമാണ്. 

ചരിത്രപുസ്തകങ്ങൾ രാജാക്കന്മാരെയും യുദ്ധങ്ങളെയും രേഖപ്പെടുത്തുമ്പോൾ, എം.ടി. ഒരു വീട്ടമ്മയുടെ മുഖത്തെ മടുപ്പ്, ഒരു കുട്ടിയുടെ കിനാവിലെ ഭയം, ഒരു കന്നുകാലിയെ നോക്കുന്ന തൊഴിലാളിയുടെ നോട്ടം എന്നിവയിൽ ചരിത്രത്തെ പ്രതിഷ്ഠിക്കുന്നു. അദ്ദേഹം ചരിത്രത്തിന്റെ അപ്രധാന നിമിഷങ്ങളെ സ്ഥാപിക്കുന്നു, കാരണം അവയിലാണ് ജീവിതത്തിന്റെ യഥാർത്ഥ തനിമ വസിക്കുന്നത്.

ചുരുക്കത്തിൽ, എം.ടി. വാസുദേവൻ നായർ എന്നത് ഒരു ബൗദ്ധിക ശില്പിയാണ്. അദ്ദേഹം ഒരു സംസ്കാരത്തിന്റെ നാഡിചികിത്സകനും, മൗനങ്ങളുടെ വ്യാഖ്യാതാവും, സൂക്ഷ്മതകളുടെ ചരിത്രകാരനുമായി മാറുന്നു. 

എം.ടി.യുടെ കഥാപാത്രങ്ങൾ പലപ്പോഴും പറയുന്നത് കുറവാണ്, പക്ഷേ അവരുടെ നോട്ടങ്ങളിൽ കാലത്തിന്റെ ഇടിഞ്ഞുപോയ മതിലുകൾ കാണാം. 'കാലം' എന്ന നോവലിലെ നാരായണൻ നമ്പൂതിരിപ്പാട് ഒരു വ്യക്തിയല്ല, അതൊരു ജാതിയുടെ ആത്മവിചാരണയാണ്. എം.ടി.യുടെ താളുകൾ നമ്മുടെ കാലുകൾക്ക് താഴെയുള്ള ഭൂമിയുടെ സ്പന്ദനം മാത്രമല്ല, അതിലെ എല്ലാ പൊട്ടിത്തെറികളുടെയും ശബ്ദം കൂടിയാണ്. അദ്ദേഹം ചരിത്രത്തിന്റെ ശബ്ദമല്ല, മറിച്ച് ചരിത്രത്തിന്റെ ശബ്ദമില്ലായ്മയെയാണ് അടയാളപ്പെടുത്തുന്നത്.

എം.ടി.യുടെ ദൃശ്യഭാഷയെ കേവലം സിനിമാറ്റിക് എന്ന് വിളിക്കുന്നത് അപൂർണ്ണമാകും. അത് കാലത്തിന്റെ വിള്ളലുകളിലേക്ക് ക്യാമറ തിരിച്ചുപിടിക്കുന്ന ഒരു നിഗൂഢ പ്രക്രിയയാണ്. ‘നിർമ്മാല്യം’ തൊട്ട് ‘ഒരു വടക്കൻ വീരഗാഥ’ വരെയും, ‘കടവ്’ മുതൽ ‘പരിണയം’ വരെയുമുള്ള ചലച്ചിത്രങ്ങൾ പരിശോധിച്ചാൽ നമുക്ക് ബോധ്യപ്പെടുന്നത് അദ്ദേഹം ബിംബങ്ങളിലൂടെ ചരിത്രത്തെ ഉടച്ചുവാർക്കുന്നു എന്നാണ്. 

‘വടക്കൻ വീരഗാഥ’യിലെ ചന്തുവിനെ നോക്കുക; നൂറ്റാണ്ടുകളായി ചതിയുടെ പര്യായമായി കേരളീയ സമൂഹം കരുതിപ്പോന്ന ഒരു മനുഷ്യനെ, തന്റെ ആന്തരിക സംഘർഷങ്ങളിലൂടെയും നീതിബോധത്തിലൂടെയും പുനർനിർമ്മിക്കുമ്പോൾ എം.ടി. ചെയ്യുന്നത് ചരിത്രത്തിലെ വീരസങ്കല്പങ്ങളെ അട്ടിമറിക്കലാണ്. "തോൽപ്പിക്കാനാവില്ല മക്കളേ, തോൽപ്പിക്കാനാവില്ല..." എന്ന ചന്തുവിന്റെ വിലാപം ഒരു വീരന്റെ അഹങ്കാരമല്ല, മറിച്ച് വിധിയോട് പോരാടുന്ന മനുഷ്യന്റെ ആത്മവീര്യമാണ്.

എം.ടി.യുടെ രചനകളിലെ സ്ത്രീപക്ഷ വായനയും സമാനമായ വിപ്ലവം കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്നുണ്ട്. നാലുകെട്ടിന്റെ അകത്തളങ്ങളിൽ എണ്ണമറ്റ സങ്കടങ്ങളുമായി കഴിഞ്ഞുപോയ സ്ത്രീകളെ അദ്ദേഹം വെറും ഇരകളായല്ല ചിത്രീകരിച്ചത്. മറിച്ച്, അവരുടെ മൗനത്തെ ഒരു പ്രതിരോധമാക്കി അദ്ദേഹം മാറ്റി. ‘പരിണയം’ എന്ന സിനിമയിലെ ഉണ്ണിമായയുടെയും ‘പെരുന്തച്ച’നിലെ ദാസിയുടെയും കണ്ണുകളിൽ പടരുന്ന നിശബ്ദമായ കലാപം ചരിത്രം രേഖപ്പെടുത്താത്ത സ്ത്രീപക്ഷ രാഷ്ട്രീയമാണ്. പുരുഷാധിപത്യത്തിന്റെ നെടുംതൂണുകൾക്കിടയിൽ നിന്ന് കൊണ്ട് തന്നെ സ്വന്തം അസ്തിത്വത്തെക്കുറിച്ച് ബോധവതികളായ സ്ത്രീകളെയാണ് എം.ടി. വരച്ചിട്ടത്.

സാഹിത്യത്തെയും സംസ്കാരത്തെയും ഒരു നാഡിചികിത്സകനെപ്പോലെ സമീപിക്കുന്ന എം.ടി. എന്ന ബൗദ്ധിക ശില്പി, വള്ളുവനാടൻ ശൈലികളെ ഒരു 'സംസ്കാരത്തിന്റെ ശബ്ദശാസ്ത്രപരമായ സൂക്ഷ്മപടം' (Phonetic Micro-map) ആക്കി മാറ്റുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭാഷയിൽ ഒരു ഗ്രാമത്തിന്റെ മുഴുവൻ ശ്വസനവുമുണ്ട്. ആ ശ്വസനം നിലയ്ക്കുമ്പോഴാണ് ‘കൈക്കൊണ്ട് പണിത്തീർക്കാവുന്നത്’ എന്ന കഥയിലെ കുഞ്ഞുണ്ണി മാഷെപ്പോലെയുള്ളവരുടെ മരണം ഒരു യുഗത്തിന്റെ അന്ത്യമായി നമുക്ക് അനുഭവപ്പെടുന്നത്.

എം.ടി. ഒരു ‘സാമൂഹിക ചിത്രശലഭക്കാരൻ’ (Social Lepidopterist) ആണ്. സൂക്ഷ്മമായ ചലനങ്ങളെയും നിറങ്ങളെയും അദ്ദേഹം തന്റെ ഖജനാവിലല്ല, മറിച്ച് തന്റെ താളുകളിൽ ജീവനോടെ സൂക്ഷിക്കുന്നു. യുദ്ധങ്ങളുടെയും ഉടമ്പടികളുടെയും ഔദ്യോഗിക ചരിത്രം കടന്നുപോകുമ്പോൾ, ആ വലിയ കാൽപ്പാടുകൾക്ക് താഴെ ഞെരിഞ്ഞമർന്നുപോയ ചെറിയ മനുഷ്യരുടെ വിങ്ങലുകളെയാണ് അദ്ദേഹം അക്ഷരങ്ങളിലാക്കുന്നത്. 

അതുകൊണ്ടാണ് എം.ടി.യുടെ താളുകൾ നമ്മുടെ കാലുകൾക്ക് താഴെയുള്ള ഭൂമിയുടെ സ്പന്ദനം മാത്രമല്ല, അതിലെ എല്ലാ പൊട്ടിത്തെറികളുടെയും പ്രതിധ്വനിയുമാണെന്ന് പറയുന്നത്. മൗനങ്ങളിൽ നിന്ന് ശബ്ദങ്ങളുണ്ടാക്കുന്ന ഈ ജാലവിദ്യയാണ് എം.ടി. വാസുദേവൻ നായരെ നമ്മുടെ കാലത്തിന്റെ മഹാനായ ചരിത്രകാരനാക്കുന്നത്.

എം.ടി.യുടെ ‘മഞ്ഞ്’ എന്ന നോവലിലേക്ക് നോക്കുമ്പോൾ, അവിടെ പ്രകൃതിയും മനുഷ്യമനസ്സും തമ്മിലുള്ള അതിർവരമ്പുകൾ മായുന്നത് കാണാം. നൈനിറ്റാളിലെ മഞ്ഞുവീണ താഴ്വരകളിൽ കാത്തിരിക്കുന്ന വിമല ഒരു വ്യക്തിയല്ല; അവൾ കാലത്തിന്റെ തന്നെ പ്രതീകമാണ്. 

വള്ളുവനാടൻ ഗ്രാമങ്ങളിൽ നിന്ന് ഹിമാലയത്തിന്റെ താഴ്വരകളിലേക്ക് എം.ടി. തന്റെ ക്യാമറ തിരിക്കുമ്പോൾ, അവിടെയും അദ്ദേഹം തിരയുന്നത് മനുഷ്യന്റെ ഏകാന്തതയെയും കാത്തിരിപ്പിനൊടുവിലെ ശൂന്യതയെയുമാണ്.  'സൂക്ഷ്മതകളുടെ ചരിത്രകാരൻ' എന്ന വിശേഷണം ഇവിടെ അർത്ഥവത്താകുന്നു. മഞ്ഞ് ഉരുകുന്നതുപോലെ വിമലയുടെ ജീവിതത്തിലെ പ്രതീക്ഷകൾ ഇല്ലാതാകുമ്പോഴും, എം.ടി.യുടെ ഭാഷയിൽ അത് മനോഹരമായ ഒരു വിലാപകാവ്യമായി മാറുന്നു.

സിനിമയിൽ ‘കടവ്’ (1991) എന്ന ചിത്രം എം.ടി. എന്ന സംവിധായകന്റെയും എഴുത്തുകാരന്റെയും തികഞ്ഞ കയ്യടക്കം പ്രകടമാക്കുന്ന ഒന്നാണ്. പുഴയും തോണിയും കടത്തുകാരനും അവിടെ കേവലമായ കാഴ്ചകളല്ല. മനുഷ്യർക്കിടയിലെ ദൂരങ്ങളെയും ബന്ധങ്ങളെയും കുറിച്ചുള്ള ദാർശനികമായ ഒരു അന്വേഷണമാണത്. ‘നിർമ്മാല്യ’ത്തിൽ കണ്ട വിഗ്രഹഭഞ്ജനത്തിന്റെ രൗദ്രതയല്ല, മറിച്ച് ജീവിതത്തിന്റെ നിശബ്ദമായ ഒഴുക്കിനെയാണ് അദ്ദേഹം ‘കടവിൽ’ ഒപ്പിയെടുത്തത്. ഒരു കുട്ടിയുടെ കണ്ണിലൂടെ ലോകത്തെ നോക്കിക്കാണുന്ന ആ ചിത്രം, ചരിത്രം അവഗണിക്കുന്ന നിസ്സാരമെന്ന് തോന്നുന്ന ജീവിതങ്ങൾക്ക് വലിയ അർത്ഥതലങ്ങൾ നൽകുന്നു.

എം.ടി.യുടെ തൂലികയിൽ നിന്നും പിറന്ന ‘പരിണയം’ പോലുള്ള ചലച്ചിത്രങ്ങൾ സ്മാർത്തവിചാരം പോലുള്ള ക്രൂരമായ ആചാരങ്ങളെ വിചാരണ ചെയ്യുന്നു. ഇത് ഒരു 'സംസ്കാരത്തിന്റെ നാഡിചികിത്സ' (Cultural Diagnosis) തന്നെയാണ്. ഉത്തമപുരുഷൻമാരെന്ന് അവകാശപ്പെടുന്ന ഒരു സമൂഹം എങ്ങനെയാണ് സ്ത്രീകളെ ചട്ടക്കൂട്ടിലാക്കി വേട്ടയാടുന്നതെന്ന് എം.ടി. തന്റെ സൂക്ഷ്മമായ സംഭാഷണങ്ങളിലൂടെയും ദൃശ്യങ്ങളിലൂടെയും തെളിയിക്കുന്നു. ഒരു വിപ്ലവകാരിയുടെ ശബ്ദത്തിലല്ല, മറിച്ച് മൗനത്തിൽ പൊതിഞ്ഞ രോഷമായാണ് അദ്ദേഹം തന്റെ രാഷ്ട്രീയത്തെ അവതരിപ്പിക്കുന്നത്.

അദ്ദേഹത്തിന്റെ കഥാപാത്രങ്ങൾ അനുഭവിക്കുന്ന ആത്മസംഘർഷങ്ങൾ മിക്കപ്പോഴും പദവികളോ പണമോ നഷ്ടപ്പെടുമ്പോഴുള്ളതല്ല, മറിച്ച് സ്വന്തം അസ്തിത്വത്തെക്കുറിച്ചുള്ള സംശയങ്ങളിൽ നിന്നാണ് ഉണ്ടാകുന്നത്. ‘സുഖലോലുപതയുടെയും’ ‘അധികാരത്തിന്റെയും’ മനോഹരമായ പുറംതോടുകൾക്കുള്ളിൽ ശ്വാസം മുട്ടുന്ന മനുഷ്യരെ എം.ടി. നമുക്ക് കാണിച്ചുതരുന്നു. അതുകൊണ്ടാണ് എം.ടി.യുടെ ഓരോ രചനയും കേരളത്തിന്റെ സാമൂഹിക പരിണാമത്തിന്റെ ഒരു ഡയറിക്കുറിപ്പായി മാറുന്നത്.

എം.ടി.യുടെ താളുകൾ നമ്മുടെ കാലുകൾക്ക് താഴെയുള്ള ഭൂമിയുടെ വെറും സ്പന്ദനമല്ല. അത് നൂറ്റാണ്ടുകളായി നമ്മുടെ മണ്ണ് ഉള്ളിലൊതുക്കിയ ആവലാതികളുടെയും, വേദനകളുടെയും, വരാനിരിക്കുന്ന മാറ്റങ്ങളുടെയും ഇടിമുഴക്കം കൂടിയാണ്. വാക്കുകൾക്കിടയിലെ ശൂന്യതയിലൂടെ ഒരു ജനതയുടെ മൊത്തം ചരിത്രം വായിച്ചെടുക്കാൻ എം.ടി. എന്ന ബൗദ്ധിക ശില്പിക്ക് കഴിഞ്ഞു എന്നത് തന്നെയാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ സാഹിത്യത്തെ അനശ്വരമാക്കുന്നത്. മലയാളി ഒരിക്കലും മറക്കാതെ ഓർത്തെടുക്കുന്ന മൗനങ്ങളുടെ രാജകുമാരൻ!